باشگاه کوه نوردان آرش باشگاه کوهنوردی-سنگ نوردی-یخ نوردی
چهارم مهر (۲۶ سپتامبر)، روز جهانی یا روز ایرانی پاکسازی کوهستان؟
گروه دیده‌بان کوهستان انجمن کوهنوردان ایران، به مناسبت «۴ مهر، روز پاکسازی کوهستان» از کوهنوردان درخواست می‌کند که مانند سال‌های پیش، در دو جمعه‌ی آینده بخشی از وقت خود را در کوهستان به جمع‌آوری زباله‌های رهاشده اختصاص دهند. بدیهی است که کار رسانه‌ای در این زمینه هم می‌تواند نقش زیادی در افزایش حساسیت همگانی داشته باشد.
در زیر، اشاره‌ای داریم به تاریخچه‌ی روز پاک سازی کوهستان:
حساسیت بعضی از کوهنوردان به مسایل محیط زیستی، در ایران هم مانند دیگر کشورهای کوه‌نوردخیز(!) پیشینه‌ای در خور توجه دارد؛ دست‌کم از اوایل دهه‌ی پنجاه در بولتن‌های کوهنوردی، اشاره‌هایی به لزوم حفاظت از طبیعت و خودداری از ریخت‌وپاش زباله در کوه به چشم می‌خورد. اما، از سال ۱۳۶۷ توجه به مسایل محیط کوهستان در ایران صورت جدی¬تری به خود گرفت. در فدراسیون کوه¬نوردی (به پیروی از اتحادیه¬ی بین¬المللی انجمن¬های کوه¬نوردی: UIAA) فکر برگزاری “روز بین-المللی حفاظت محیط کوهستان” در ۴ مهرماه برابر ۲۶ سپتامبر شکل گرفت. نخستین اعلام عمومی این روز، توسط فدراسیون کوه¬نوردی در سال ۱۳۶۷ صورت گرفت و در اولین برنامه¬ی پاکسازی که در منطقه‌ی بندیخچال انجام شد، به ویژه کوه¬نوردان جدی¬تر و فنی¬کار استقبال خوبی از موضوع کردند و مقدار زیادی از زباله¬های منطقه جمع¬آوری شد، به گونه¬ای که بعضی از دوستان در پای سنگ¬های بزرگ بند یخچال به دنبال قوطی¬های زنگ زده و کیسه نایلون می‌گشتند و در آخر به شوخی می¬گفتند با کمبود زباله روبه¬رو شدیم!
کم¬کم در بولتن¬های کوه¬نوردی، توجه به حفاظت محیط زیست بیشتر ¬شد: در خبرنامه¬ی آرش، شماره¬ی ۱، خرداد ۱۳۶۸ خبر تظاهرات سازماندهی شده توسط کمیته‌ی “کوهستان بکر” (Mountain Wilderness) برای مقابله با خطوط تله¬فریک “دره¬ی سفید” آلپ¬ها درج شده، و نیز اشاره شده است که کمیته¬ی یادشده در تابستان ۱۹۸۷ به همت شماری از معروف-ترین کوه¬نوردان جهان مانند مسنر، بونینگتون، جان هونت و گابارو به منظور دفاع از آخرین مناطق دست نخورده¬ی کره¬ی زمین و آگاه ساختن کوه¬نوردان نسبت به مسایل زیست محیطی تشکیل شده¬است.
در خبرنامه¬ی آرش شماره¬ی ۲، آذر ۱۳۶۸ آمده است: «در جمعه ۳۱ شهریور ۱۳۶۸، با تبلیغ نسبتا خوب فدراسیون تعداد زیادی از اعضای گروه¬های کوه¬نوردی و مردم علاقمند، به جمع¬آوری زباله از کوه پرداختند. این دومین سالی است که چنین کاری در ایران انجام می¬شود.»
از ۲۹ تیرماه ۱۳۶۸ «کنگره¬ی کوه¬نوردی کشور» در تهران تشکیل شد. تا جایی که به یاد دارم، زنده‌یاد ¬عباس جعفری مسوول کمیته¬ی روابط عمومی فدراسیون، نقش زیادی در راه¬اندازی این کنگره داشت. یکی از ویژگی¬های آن همایش این بود که برای نخستین بار پس از انقلاب، فدراسیون از تعدادی کوه¬نورد برجسته¬ی کشور که به‌طور معمول دور از فدراسیون بودند، و نیز پاره‌ای از اعضای گروه¬های کوه¬نوردی که غالبا رابطه¬ی گرمی با فدراسیون نداشتند، برای شرکت در کنگره دعوت کرده بود. پس از مراسم افتتاح کنگره، کمیسون¬های گوناگون آغاز به کار کردند که از جمله¬ی آن¬ها «کمیته¬ی حفاظت محیط کوهستان» بود. اعضای این کمیسیون عبارت بودند از: وارطان زاکاریان(رییس)، حسن صالحی مقدم، علی میرزاآقازاده، اورنگ استقامت، مهدی ملکی شجاعی، مظفر جمشیدی و رضا چهکنویی. دستور کار کمیسیون به شرح زیر اعلام شده بود:
«- تهیه¬ی طرح برای گسترش حفاظت محیط در بین مردم؛
– تهیه¬ی طرح چگونگی انهدام زباله¬های فردی و تاسیسات موجود در کوه؛
– ایجاد کمیته¬ی حفاظت و پاکیزگی محیط کوهستان؛
– تهیه¬ی طرح مشارکت و نحوه¬ی عمل سازمان¬های ذی¬ربط؛
– طرح روز پاکسازی کوهستان (۴مهرماه)؛
– تهیه¬ی طرح حفاظت از غارها.»
درهمان سال فدراسیون کوه¬نوردی اعلامیه¬ای بدون تاریخ با امضای «کمیسیون پاکسازی و حفاظت محیط کوهستان» پخش کرد که در آن ضمن ۱۷ مورد توصیه¬ی زیست محیطی به کوه¬گردان و کوه¬نوردان آمده بود: «بر اساس مصوبات چهل و هشتمین اجلاس سالیانه¬ی بین¬المللی کوه¬نوردی (UIAA) در اسپانیا، روز ۴ مهر ماه مصادف با ۲۶ سپتامبر هر سال به عنوان روز بین¬المللی حفاظت محیط کوهستان نام¬گذاری گردیده …».
کوهنوردان ایرانی علاقمند به بکر ماندن کوهستان، از آن زمان تا به امروز، هر سال در یکی دو جمعه‌ی نزدیک به چهارم مهر، به تبلیغ «روز جهانی پاکسازی کوهستان» پرداخته‌اند. البته کسانی که دقت بیشتری داشته و به منابعی مانند تارنمای UIAA مراجعه کرده‌اند، متوجه شده‌اند که به جز دو سه سال نخست، در کشورهای دیگر (مشخصاً، کشورهای عضو اتحادیه‌ی جهانی سازمان‌های کوه نودری یا UIAA) خبری از “روز جهانی پاکسازی کوهستان” نیست و از این رو، چهارم مهر را «روز پاکسازی کوهستان» خوانده‌اند.
